สรุปความเข้าใจหลักสูตร

สรุปความเข้าใจหลักสูตร

หลักสูตบูรณาการ

เป็นหลักสูตรที่พัฒนามาจากหลักสูตรกว้างโดยนำเอาเนื้อหาวิชาต่างๆ มาหลอมรวม ทำให้เป็นเอกลักษณ์ของแต่ละวิชาหมดไปการผสมผสานเนื้อหาวิชาต่างๆ เข้าเป็นเนื้อเดียวกัน

ลักษณะของหลักสูตรบูรณาการที่ดี

1. บูรณาการระหว่างความรู้และกระบวนการเรียนรู้  การเรียนรู้มีประสิทธิภาพเราจำเป็นต้องให้กระบวนการเรียนรู้มีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับความรู้ ผู้เรียนจะต้องทราบว่าตนจะแสวงหาความรู้ได้อย่างไรและด้วยกระบวนการอย่างไร

2. บูรณาการระหว่างพัฒนาการทางความรู้และพััฒนาการทางจิตใจ  ถ้าผู้เรียนได้รับประสบการณ์ที่สร้างความรู้สึกพึงพอใจและประทับใจ ก็จะมุ่งมั่นในการเรียนและเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ การสร้างบูรณาการระหว่างความรู้และจิตใจจึงเป็นสิ่งจำเป็น

3. บูรณาการระหว่างควมรู้และการกระทำ การสร้างสหสัมพันธ์ระหว่างความรู้และการกระทำมีความสำคัญ โดยเฉพาะในด้านจริยศึกษาการเรียนรู้เรื่องค่านิยม

4. บูรณาการระหว่างสิ่งที่เรียนในโรงเรียนกับสิ่งที่เป็นอยู่ในชีวิตประจำวัน สอนในห้องเรียนนั้นมีความหมายและมีคุณค่าต่อชีวิตของผู้เรียน

5. บูรณาการระหว่างวิชาต่างๆ  เพื่อให้ผู้เรียนได้รับความรู้และเกิดเจตคติตามที่ต้องการ

รูปแบบของบูรณาการ มี 3 รูปแบบ

1. บูรณาการภายในหมวดวิชา

2. บูรณาการภายในหัวข้อและโครงการ

3. บูรณาการโดยการผสมผสานปัญหาและความต้องการของผู้เรียนและสังคม

หลักสูตรกว้าง

เป็นหลักสูตรอีกแบบหนึ่งที่พยายามแก้ไขจุดอ่อนของหลักสูตรรายวิชา ช่วยให้ผู้เรียนมีความเข้าใจและสามารถปรับตนให้เข้ากับสภาวะแวดล้อม  หลักสูตรกว้างเกิดขึ้นที่ประเทศอังกฤษและในปี ค.ศ. 1914 สหรัฐอเมริกาเริ่มเอาหลักสูตรมาใช่เป็นครั่งแรกประเทศไทยได้นำเอาหลักสูตรมาใช่ในปี พ.ศ. 2503  โดยเรียงเนื้อหาต่างๆที่คล้ายคลึงกันเข้าไว้ในหลักสูตร

ลักษณะสำคัญของหลักสูตร

1. จุดหมายของหลักสูตรมีขอบข่ายกว้างขวางกว่าหลักสูตรรายวิชา

2. จุดประสงค์แต่ละหมวดวิชา เป็นจุดประสงค์ร่วมกันของวิชาต่างๆที่นำมารวมกัน

3. โครงสร้างหลักสูตรที่มีลักษณะเป็นการนำเอาเนื้อหาของแต่ละวิชาซึ่งได้เลือกสรรแล้วมาเรียงลำดับเข้ากัน

ส่วนดีส่วนเสียของหลักสูตร

ส่วนดี

1. เป็นหลักสูตรที่ทำให้วิชาต่างๆที่มีลักษณะคล้ายคลึงกัน มีความสัมพันธ์กันดีขึ้น

2. ในการสอนทั้งผู้เรียนและผู้สอนเกิดความเข้าใจ

3. เป็นหลักสูตรที่ส่งเสริมให้มีกิจกรรมการเรียนการสอนได้อย่างกว้างขวาง

ส่วนเสีย

1. มีแนวโน้มที่จะรักษาเอกลักษณ์ของแต่ละวิชาไว้ ทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างวิชาขาดหายไป

2. ลักษณะของหลักสูตรทำให้การเรียนการสอนไม่ส่งเสริมให้เกิดความรู้

3. ผู้สอนอาจสอนไม่ดีเพราะขาดความรู้บางวิชา

4. การสอนไม่บรรลุจุดประสงค์

หลักสูตรประสบการณ์

เกิดขึ้นเพื่อแก้ไขปัญหาที่ว่าหลักสูตรเดิมที่ใช้อยู่ ไม่ว่าจะเป็นหลักสูตรรายวิชาหรือหลักสูตรกว้างหลักสูตรนี้มีชื่อว่าหลักสูตรกิจกรรม

วิวัฒนาการของหลักสูตร

 หลักสูตรประสบการณ์ถูกนำมาใช้ครั้งแรกที่โรงเรียนทดลอง ประเทศสหรัฐอเมริกา เมื่อปี ค.ศ. 1896 โดยจอห์นและแมรีดิวอี้ มีแนวคิดที่ว่า ถ้าจะให้ผู้เรียนสนใจและเกิดความกระตือรือร้นในการเรียนจะต้องอาศัยแรงกระตุ้น 4 อย่างคือ

1.แรงกระตุ้นทางสังคม

2. แรงกระตุ้นทางสร้างสรรค์

3. แรงกระตุ้นทางการค้นคว้าทดลอง

4. แรงกระตุ้นทางการแสดงออกด้วยคำพูด การกระทำ และทางศิลปะ

ลักษณะสำคัญของหลักสูตร

1. ความใจของผู้เรียน เป็นตัวกำหนดเนื้อหาและเค้าโครงหลักสูตร

2. วิชาที่ผู้เรียนทุกคนต้องเรียน คือวิชาที่ผู้เรียนมีความสนใจรวมกัน ความสนใจรวมกันจะต้องอาศัยความรู้เรื่องพัฒนาการของเด็ก

3. โปรแกรมการสอนไม่ได้กำหนดไว้ล่วงหน้า ในหลักสูตรแบบนี้ผู้สอนไม่สามารถกำหนดกิจกรรมการเรียนล่วงหน้าได้ แต่ต้องสำรวจความสนใจของผู้เรียนแต่ละคนและทั้งชั้น

4. ใช้วิธีแก้ปัญหาเป็นหลักใหญ่ในการเรียนการสอน ในหลักสูตรนี้ผู้สอนและผู้เรียนรวมกันพิจารณาตัดสินว่าควรจะทำกิจกรรมอะไร

ปัญหาของหลักสูตรประสบการณ์

1. ปัญหาการกำหนดวิชาในหลักสูตร

2. ปัญหาการจัดแบ่งวิชาเรียนในชั้นต่างๆ

หลักสูตรรายวิชา

เป็นหลักสูตรที่ใช้กันมาตั้งแต่เดิมไม่เฉพาะแต่ในยุโรปหรือสหรัฐอเมริกาเท่านั้น ประเทศในเอเชียรวมทั้งประเทศไทยก็ได้ใช้หลักสูตรแบบนี้มาแต่ต้น โครงส้างของเนื้อหาวิชาในหลักสูตร จะแยกออกจากกันเป็นรายวิชาโดยไม่จำเป็นต้องมีส่วนเกี่ยวข้องกัน ไม่ว่าด้านเนื้อหาหรือการสอน สำหรับเนื้อหาที่คัดมาถือว่าเป็นเนื้อหาที่สำคัญและจำเป็นต่อการเรียนรู้

ลักษณะสำคัญของหลักสูตร

1. จุดมุ่งหมายของหลักสูตร มุ่งส่งเสริมพัฒนาการของผู้เรียนโดยใช้วิชาต่างๆ

2. จุดมุ่งหมายของหลักสูตร อาจสัมพันธ์กับสังคมหรือไม่ก็ได้และทั่วไปหลักสูตรนี้ไม่คำนึงถึงผลที่เกิดแก่สังคมเท่าไร

3. จุดประสงค์ของแต่ละวิชาในหลักสูตร เน้นการถ่ายทอดเนื้อหาวิชาเพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้และลักษณะในวิชานั้นๆ

4. โครงสร้างของเนื้อหาวิชา ประกอบด้วยเนื้อหาของแต่ละวิชาที่เป็นเอกเทศไม่เกี่ยวข้องกับวิชาก่อน

5. กิจกรรมการเรียนการสอน เน้นเรื่องการถ่ายทอดความรู้ด้วยการมุ่งให้ผู้เรียนจำเนื้อหาวิชา

6. การประเมิณผลการเรียนรู้ มุ่งในเรื่องความรู้และทักษะในวิชาต่างๆ

ส่วนดีส่วนเสียของหลักสูตร

ส่วนดี

เน้นเนื้อหาวิชา

2. เนื้อหาวิชาจะถูกจัดไว้ตามลำดับขั้นอย่างมีระบบ

3. จัดเนื้อหาวิชาอย่างมีระบบ

4. ประเมินผลการเรียนได้ง่าย

ส่วนเสีย

1. ละเลยต่อสภาพและปัญหาของสังคมและท้องถิ่น

2. เน้นเนื้อหา ทำให้ผู้เรียนไม่ได้ส่งเสริมพัฒนาการในด้านอารมณ์และสังคมเท่าที่ควร

3. ทำให้ผู้เรียนละเลยการเรียนรู้อื่นๆที่เกิดขึ้นในระหว่างที่เรียนเนื้อหา

ปรับปรุงหลักสูตร  มี 2 แบบ

1. จัดเรียงลำดับเนื้อหาให้ต่อเนื่องกัน การจัดมีอยู่ 2 แบบ

 1.1 จัดให้ต่อเนื่องตามแนวนอน

 1.2 จัดต่อเนื่องในแนวตั้ง

2. จัดโดยการเชื่อมโยงเนื้อหาเข้ากัน มีอยู่ 2 ระดับ

  2.1 ระดับความคิด

  2.2 ระดับโครงสร้าง

หลักสูตรแกน

กำเนิดขึ้นที่สหรัฐอเมริกาเมื่อประมาณปี ค.ศ. 1900 ด้วยเหตุผล 2 ประการ ตือ ความพยายามที่จะให้หลุดพ้นจากการเป็นหลักสูตรรายวิชาและความพยายามที่จะดึงเอาความต้องการและปัญหาของสังคมเป็นศูนย์กลางของหลักสูตร

วิวัฒนาการของหลักสูตร

หลักสูตรแกน เริ่มใช้วิชาเป็นกลางโดยเชื่อมเนื้อหาของวิชาที่สามารถนำมาสัมพันธ์กันได้ เข้าด้วยกัน แล้วกำหนดหัวข้อขึ้นให้มีลักษณะเหมือนวิชาใหม่
หลักสูตรแกนในเอเชีย
ประเทศในภูมิภาคเอเชียที่ใช้หลักสูตรแกนในปัจจุบันนี้มีหลายประเทศ เช่น จีน อินเดีย อินโดนีเซีย เนปาน ฟิลิปปินศ์ ศรีลังกา ไทย เวียดนาม ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น และนิวซีแลนด์  เพื่อช่วยให้มองเห็นภาพของหลักสูตรแกนของต่างประเทศต่างๆ ในเอเชียชัดเจนยิ่งขึ้น
สรุปเกี่ยวกับหลักสูตรแกน
หลัดสูตรแกนเป็นหลักสูตรที่บังคับให้ทุกคนต้องเรียน  อาจเป็นส่วนหนึ่งของหลักสูตรแม่บท ซึ่งจุดเน้นของหลักสูตรจะอยู่ที่วิชาหรือสังคม ส่วนใหญ่จะเน้นสังคมโดยยึดหน้าที่ของบุคคลในสังคม หรือปัญหาสังคม หรือการสร้างเสริมสังคมเป็นหลัก

หลักสูตรแฝง

การสอนคุณธรรม จริยธรรม และความเป็นพลเมืองดีให้แก่นักเรียน เด็กเหล่านี้ได้รับการปลูกฝัง และอบรมสั่งสอนจากครูอย่างจริงจัง
ความหมาย
เป็นหลักสูตรที่ไม่ได้กำหนดแผนการเรียนรู้เอาไว้ล่วงหน้าและเป็นประสบการณ์การเรียนรู้ที่โรงเรียนไม่ได้ตั้งใจจะจัดให้ โดยไม่ตั้งใจจากการสอนตามหลักสูตรปกติมนรูปของกฎเกฑณ์ที่กำหนดขึ้นมา และเรียนรู้จากสภาพการณ์และเงื่อนไขเชิงสังคมและเชิลกายภาพที่โรงเรียนจัดให้
หลักสูตรแฝงกับพฤติกรรมการเรียนรู้ด้านจิตพิสัย
การสอนให้เกิดการเรียนรู้ทางด้านพุทธิพิสัย และทักษะพิสัย ซึ่งเป็นเรื่องเกืี่ยวกับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนมีการสอนและประเมินผลที่จัดให้เกิดความสอดคล้องกัน
 ชิลเบอร์เมน (Silberman, 1970 : 9) สิ่งที่นักการศึกษาตระหนักให้มากก็คือ วิธีการที่เขาสอนและการกระทำของพวกเขามีความสำคัญมากกว่าสิ่งที่เขาสอนก็คือ วิถีทางที่เรากระทำกับสิ่งต่างๆ จะสร้างค่านิยมได้ตรงกว่าและประสิทธิผลมากกว่าที่เราสอนหรือพูดคุยโดยตรง
  โคลเบอร์ก (Kopiberg, 1970 : 120) มีตวามเชื่อและจุดยืนเดียวกันเกี่ยวกับความสำคัญและอิทธิพลของหลักสูตรแฝงในรูปแบบของการเรียนรู้ทางสังคม
  แจ๊คสัน ( Jackson, 1968 : 36) ได้ศึกษาลักษณะของห้องเรียนและได้ชี้ให้เห็นถึงธรรมชาติของกระบวนการเรียนรู็ทางสังคมและความสำคัญของหลักสูตรแฝงว่า ในขณะที่ใช้ชีวิตอยู่ในโรงเรียน นักเรียนรู้ที่จะปรับตนเองให้สอดคล้องกับเจตจำนงครู
สรุปหลักสูตรแฝง
หลักสูตรแฝงมีความสำคัญต่อการเรียนรู้ในด้านค่านิยมและจริยธรรมของนักเรียน หลักสูตรแฝงเป็นยุทธหรืออุบายในการสอนจริยธรรมและสิ่งที่ดีงามได้แก่เยาวชน

หลักสูตรสัมพันธ์วิชา

เป็นหลักสูตรรายวิชาเพื่อที่ปรับปรุงแก้ไขข้อบกพร่องต่างๆหลักสูตรสัมพันธืวิชาคือหลักสูตรรายวิชาอีกรูปแบบหนึ่ง แต่เป็นหลุกสูตรที่นำเอาเนื้อหาของวิชาต่างๆ ที่สอดคล้องหรือส่งเสริมซึ่งกันและกัน มาเชื่อมโยงเข้ากันแล้วจัดสอนเนื้อหาเหล่านั้นในคราวเดียวกัน

วิธีการที่ใช้ในการสัมพันธ์วิชา 3 วิธี คือ

1. สัมพันธ์ในข้อเท็จจริง คือใช้ข้อเท็จจริงของวิชาส่วนหนึ่งมาประกอบการสอนอีกวิชาหนึ่งการสอนประวัติศาสตร์ตอนใดตอนหนึ่งถ้าปรากฏว่ามีวรรณคดีเกี่ยวข้อง

2. สัมพันธ์ในหลักเกฑณ์ คือสร้างความสัมพันธ์หรือเชื่อมโยงวิชาจิตวิทยากับสังคมวิทยาเข้าด้วยกัน โดยใช้หลักจิตวิทยาอธิบายเหตุการณ์ในสังคมในวิชาประวัติศาสตร์

3. สัมพันธ์ในเเง่ศีลธรรมและหลักปฏิบัติในสังคม วิธีนี้คล้ายวิธีที่ 2 แค่แตกต่างกันตรงที่ว่าแทนที่จะใช้หลักเกฑณ์หรือแนวคิดเป็นตัวเชื่อมโยง กลับใช้วิธีหลักศีลธรรมและหลักปฏิบัติของสังคมเป็นเครื่องอ้างอิง

สรุปหลักสูตรสัมพันธ์

หลักสูตรสัมพันธ์วิชาที่ปรับปรุงขึ้นมาจากหลักสูตรรายวิชานี่ มีประโยชน์หลายอย่างที่สำคัญคือ ช่วยให้ผู้เรียนมีความสนใจในสิ่งที่เรียนมากขึ้น ทำให้ผู้เรียนมองเห็นโปรแกรมการเรียนการสอนเป็นส่วนรวมชัดเจนขึ้น

หลักสูตรเกลียวสว่าน

ความหมาย

หลักสูตรเกลียวสว่าน หรือบันไดวน (Spiral Curriculum) การจัดเนื้อหาหรือหัวข้อเนื้อหาเดียวกันในทุกระดับชั้น แต่มีความยากง่ายและลึกซึ้งแตกต่างกัน กล่าวคือ ในชั้นต้นๆจะสอนในเรื่องง่ายๆแล้วค่อยเพิ่มความยากและลึกลงไปเรื่อยๆตามระดับชั้นที่สูงขึ้นไปเรื่อยๆ

ที่มาของแนวความคิดเรื่องหลักสูตรเกลียวสว่าน

บรูเนอร์ (Bruner, 1960) เชื่อว่า ในเนื้อหาของแต่ละเนื้อหาวิชาจะมีโครงสร้างและการจัดระบบที่แน่นอน จึงควรนำความจริงในของนี้มาใช้กับการจัดหลักสูตร

หลักสูตรเกลียวสว่านตามแนวคิดของดิวอี้ 

ดิวอี้ ( Dewey, 1938) มีแนวคิดเรื่องหลักสูตรสว่านแตกต่างไปจากบรูเนอร์ กล่าวคือ ดิวอี้มีความเชื่อว่า การเจริญงอกงามขึ้นอยู่กับการฝึกใช้สติปัญญาในการแก้ปัญหาที่ได้มาจากประสบการณ์การเรียนรู้ของผู้เรียนมากกว่าจากปัญหาที่กำหนดให้จากภายนอก

หลักสูตรสูญ

หลักสูตรสูญหรือ Null Curriculum เป็นความคิดและคำที่บัญญัติขึ้นโดยไอส์เนอร์ (Eisner,1979) เขาได้นิยามหลักสูตรสูญว่า   เป็นหลักสูตรที่ไม่ได้มีปรากฏอยู่ให้เห็นในแผนการเรียนรู้ และเป็นสิ่งที่โรงเรียนไม่ได้สอน

         เขาได้อธิบายถึงความเชื่อของเขาในเรื่องนี้ว่า สิ่งที่ไม่ปรากฏอยู่ในตัวหลักสูตรและสิ่งที่ครูไม่ได้ โดยให้เหตุผลว่า ความรู้หรือการขาดสิ่งที่ควรจากรู้ไม่ได้เป็นแต่เพียงความว่างเปล่าที่หลายคนอาจคิดว่าไม่ได้สร้างความเดือดร้อนให้แก่ผู้ใด  แต่โดยความเป็นจริงแล้ว การขาดความรู้ดังกล่าวย่อมมีผลกระทบที่สำคัญมาก ในแง่ที่ทำให้ผู้เรียนขาดทางเลือกที่เขาอาจนำไปใช้แก้ปัญหาและพัฒนาชีวิตของเขาได้ นั้นก็คือ  การขาดความรู้บางอย่างไปอาจทำให้ชีวิตของคนๆ หนึ่งขาดความสมบูรณ์ได้

 ประเด็นที่ควรพิจารณา

ประเด็นแรกนี้ สรุปได้ว่า โรงเรียนสร้างผลกระทบให้เกิดแก่ผู้เรียนได้ โดยไม่เพียงแต่จากสิ่งที่สอนเท่านั้น  แต่จากสิ่งที่ควรสอนแต่ไม่นำมาสอนอีกด้วย  เพราะสิ่งที่นักเรียนไม่มีโอกาสพิจารณาสิ่งที่เขาไม่มีโอกาสรู้และกระบวนการที่เขาไม่มีโอกาสใช้ จะมีผลต่อการดำรงชีวิตของนักเรียน

 ประเด็นที่สองที่เกี่ยวกับเนื้อหานั้น  ไอส์เนอร์ ชี้แจงว่า  โรงเรียนส่วนใหญ่ไม่ว่าในสหรัฐอเมริกาหรือที่ไหนๆ ในโลกนี้ มักจะสอนเนื้อหาเก่าๆ เดิมๆ ซ้ำแล้วซ้ำอีก เขาได้ให้ความเห็นในจุดนี้ว่า  เนื้อหาวิชาที่สอนกันเรื่อยมาจนเป็นประเพณีของโรงเรียนนั้นไม่ใช่เป็นเพราะขาดการวิเคราะห์อย่างลึกซึ้งถึงความเป็นไปได้ของการนำเนื้อหาอื่นๆ ใหม่ๆ มาสอน

   การนำความคิดของหลักสูตรสูญไปใช้ในการพัฒนาหลักสูตร

หลักสูตรสูญได้แก่สิ่งที่โรงเรียนไม่ได้สอนหรือสิ่งที่ไม่ได้บรรจุไว้ในหลักสูตร และสิ่งที่ขาดหายไปจากหลักสูตรจำแนกออกได้เป็น 3 ด้านคือ สิ่งขาดหายไปในรูปของกระบวนการทางปัญญา เนื้อหา และด้านความรู้-ค่านิยม